🌹सोनपावली लक्ष्मीचे
आगमन.🌹
भादव्यात गं सखे आल्या आल्या गौराई।
गणपतीचा हा थाट होई दिवे लखलखती।
हे असं कोणतं तरी , प्रत्येक मराठी महिन्याच्या वैशिष्ट्यांसह गायलं जाणारं गाणं आम्ही फार लहानपणी शाळेच्या सांस्कृतिक कार्यक्रमात गायलं होतं...आज राहूनराहून ते सारखं आठवतंयं...
महालक्ष्मी पुजन झालंयं ना आजच ....
महालक्ष्मीचा सण,भव्य दिव्य, घवघवीत आणि मांगल्य सोबत आणणारा,घराघरात माणसांची वर्दळ घडवणारा स्नेहबंधनात बांधून ठेवणारा असा हा भक्तीभाव श्रध्देचा विलक्षण योगायोग!
सासू सुनेच्या नात्यात समन्वय साधणं, जावाजावांच्या नात्यात प्रेम निर्माण करणं, गौराई बनून आल्या महालक्ष्मी, तर माहेरवाशीण मुलीला माहेराची ओढ लावणारं, अशीही काही वैशिष्ट्यं या पारंपारिक खानदानी सणाचे....
आज बरेच ठिकाणी ह्या सणाला अधुनिकता स्पर्शत जाऊन उत्सवाचे स्वरुप प्राप्त झालेले दिसते आहे...
महालक्ष्मी, वर्षातून तीन सलग दिवसांची लांबी घेऊन येतो हा सण रुपी उत्सव, पण हिची रुपंही किती अनेकविध!
आश्चर्य वाटतं, ती कोणत्याही रुपाने येऊ देत आपल्या घरी, पण तिचे तितक्याच श्रध्दाळू भावनेनं आणि उत्साहानं स्वागत होतं प्रत्येक घराघरांतून...
कुंभाराने बनवलेल्या गोलाकार सुगड्यांच्या रुपात त्या अवतरु देत किंवा
शाडूच्या बनलेल्या मुखवट्यांच्या रुपात...
सुगड्यांच्या रुपानं येणार्या लक्ष्मीच्या रुपाला रंगवून दरवर्षी नाक कान, डोळे यांची कलाकुसर करुन त्या रेखीव बनवण्यात घरातील गृहिणीची कला आणि कसब पणाला लागायचे पुर्वि...पण हल्ली त्या कायमस्वरुपी रंगवून घेतल्या जातात...
शाडूची बनवतानाही कलाकाराच्या कलेचे कसब त्या लक्ष्मीच्या मुद्रेबरोबरच त्या घरच्या गृहलक्ष्मीलाही प्रसन्न करत जाते...
गृहलक्ष्मी जणू लक्ष्मीचं रुप धारण करुन घरात वावरते!
अगदीच अलिकडच्या काळात तर हे मुखवटे अगदीच सजीव वाटावेत एवढे बोलके बनवले जातात...
काही घरात पितळी धातूचे कणखर रुप घेऊन येतात या महालक्ष्मी,तर कोकणात काही ठिकाणी खड्यांच्या रुपात अवतरतात...
शाळिग्राम रुपी विष्णूदेवतेची विष्णूपत्नी खड्यांचे रुप धारण करत लक्ष्मीच्या रुपात घरात प्रवेशत असावी...
धान्याच्या राशीरुपाने काही घरात या लक्ष्मीला पुजले जाते...धनधान्य समृध्दीचे प्रतिक असणारी ही लक्ष्मी खरोखर भरभरुन दान देत असणार यात शंकाचनाही...
लक्ष्मीचे रुप कोणतेही असो, ती प्रत्येक घराला मांगल्याने,
प्रसन्नतेने व्यापून टाकते....
सुखसमृध्दीची पखरण करते आणि स्नेहभावाचा
आदरसत्कार करत,नात्यांच्या धाग्यांना परस्परांत घट्ट गुंफून ठेवते...
सोनपावली आलेली लक्ष्मी जेष्ठेच्या घरी कनिष्ठेला आमंत्रण देते...लेकीबाळींना माहेरपण घडवते
घरांघरांत चिवचिवाट
आणते...माणसांनी घरं फुलून येतात....
हसर्‍या खेळत्या वृत्तींना उधाण आणतात....
पक्वान्नांची आरास सजवतात, फुलाफुलांचा सुगंध पसरवत ठेवतात...
धुप, दिप कर्पुराचा दरवळ घरात रेंगाळत ठेवतात...
गणपती बाप्पाला पुढे पाठवून देत
"आम्ही लवकरच येत आहोत"
असा सांगावा पाठवतात...
तीन दिवसांच्या या भरगच्च सणात महालक्ष्मीच्या रुपात तीन निराळ्या कळांचा भास नकळतपणे होत रहातो...
आगमनीत होतात तो पहिला दिवस. अगदी नवपरिणीत युवतीचे तेजाळ आनंदी,हसरी मुद्रा असते तिची या दिवशी!
दुसरा दिवस लक्ष्मीपुजनाचा. प्रसन्न असे सालंकृत नटून थटून तृप्तीचा आनंद घेवून मिरवणारे मंगल रुप!
तिसरा दिवस निरोपाचा अर्थात विसर्जनाचा. माहेरपणाला आलेली एखादी सासुरवाशीण,सासरला जाण्याची ओढ जशी तिला स्वस्थ बसू देत नाही, पण माहेरचा विरहही किंचित औदासीन्य आणतो तिच्या चेहर्‍यावर! असा भास निर्माण करणारं हे रुप!
आपल्यालाही हुरहुर लावणारं...
काही ठिकाणी सोबत समोर पाठवलेल्या गणपतीबाप्पाला जाताना सोबत घेऊन जाते ही गौराई, तर काही ठिकाणी बाप्पाला आपल्या आजोळी आणखी काही दिवस ठेवून जाते...
त्यामूळे मनाला लागलेली ही हुरहूर थोडी हलकी होते...
थोडक्यात सुख, समृध्दी, प्रासन्य,मांगल्य म्हणजे आणखी काय हो!ही सारीच त्या लक्ष्मीची रुपंच!
या सर्वांसोबत हातात हात घालत श्रध्दा आणि भक्तीभाव सुध्दा प्रकट होतो त्यावेळी नक्कीच त्या घरात लक्ष्मी नांदते तिचा कायमच वास तेथे रहातो...यापेक्षा मोठे वरदान आणखी कोणते?
खरंए आपली प्राचीन भारतीय संस्कृती आणि परंपरा, काळ कितीही बदलला असेल तरी हवीहवीशी अशीच आहे...तिच्या रुपवैभवात,साजरीकरणात काळानुरूप बदल घडवले जात असतीलही, पण त्यामागचा भोळा भाव मात्र स्थिरच आहे,तो कायमच स्थीर रहाणार यात शंकाच नाही...
शेवटी काय तर
संतांनीही उक्ती सांगून ठेवली आहेच की,
"भाव तेथेच देव."
🙏🌹🙏
©️
*नंदिनी म. देशपांडे.*
🌹🌹🌹🌹🌹
